चार सौ विस उत्सव : भुमिका

कुरा बिग्रिँदाको हो ।

( यसरी स्पस्ट हुन्न क्यार )

भन्न खोजेको कुरा बिग्रिँदाको हैन ।

यहाँ पनि मैले 'कुरा' लाई जोड दिएर भनेझैं पार्न खोजेको हुँ । त्यसो त 'कुरा'लाई म मोटो अक्षरमा लेख्न पनि सक्थें तर त्यसले स्पस्ट पार्छ नै भन्ने ग्यारेण्टी होला जस्तो लागेन त्यसैले यसरी कुराले नै माथीको कुरालाई स्पस्ट पारुँ लाग्यो । यसो गर्दाको यौटा फाईदा कुरा एकातिर भएपनि कुरा अर्कोतिर लगेर कुरा एकातिर हुँदा कुरा अर्कोतिर गएर अस्पस्ट हुनेकुरालाई स्पस्ट पार्नेकुरामा अक्सर मलाई उलझन हुनेकुरा लेख्न सक्छु भन्ने हो । भन्न खोजेको कतिपटक कुनैकुरा लेख्दा मलाई बोल्दा प्रस्ट बुझाउन सकिने ( स्वरलाई जोड दिएर अथवा स्वरमै भाव देखाएर ) कुरा लेख्दा कति गरे स्पस्ट पार्न नसकेको झैं लाग्छ । जस्तै माथी 'कुरा बिग्रिँदाको हो' पनि त्यतिकै हेर्दा स्पस्ट छ जस्तो लाग्दैन मलाई र कतिपटक कुनैकुरा बोल्दा लेखेझैं स्पस्ट पार्न नसकेको झैं लाग्छ । कतिपल्ट त एक पटक बोलिसकेपछि बोल्दा कमा , ब्राकेट ईत्यादी पनि बोल्न किन नसकिएको होला जस्तै लाग्छ ।

त्यस्तै कुरा चल्दा अर्को कुरा पनि थपुँ जस्तो लाग्यो । कतिपटक शब्द पागल पनि हुनेगर्छु म । अंग्रेजीमा यसलाई word psycho भनुँ क्यार - आजभोली कतिपय हामीलाई नेपाली ( आफ्नो भाषा ) को अर्थ अँग्रेजी ( अर्काको भाषा ) मा बुझाउनु पर्ने हुन्छ । यसको यौटा उदाहरण पनि यहाँ पेश गरुँ । पछिल्लो पटक मैले लेखेको गजललाई गजल ग्रुप ( हाम्रो यौटा गजल ग्रुप छ मबि सिँ ले शुरु गर्नुभएको ) मा पेश गरेको थिएँ । त्यो गजल मैले यता ब्लगमा राखेको छैन । कति गजल राख्ने ? झर्को पनि लाग्दो होला मेरो ब्लगमा पस्नेलाई भनेर । यहाँ त्यसको पहिलो शेर , मतला सुनाउँ र नेपालीको अर्थ अँग्रेजीमा बुझाउनु पर्ने उदाहरण पनि देखाउँ है त । दीपक खड्काजी ले त्यो कष्ट उठाउनु भएको छ ।

हिंड्दा घरबाट भनेथे कसैले भात फालेर गयो ।
कसैले भनेथे लोसे थ्यो' साह्रै , क्या बात ! फालेर गयो ।

अहा ! यस्तो मौलिक र उक्तिवैचित्र्यसम्पन्न शेरमा पनि के modest बनेको नि ! घाघडान शेर !
अनि सबैलाई बुझ्न कठीनाई नहोस् भनेर यो शब्दार्थ पनि,
लोसे (a laggard, sluggish)
क्याबात (bravo)
Deepak Khadka

अँ म शब्द पागल भएको कुरा गर्दैथिएँ । त्यो कसरी भने कुनैकुनै बेला मलाई लेख्न लागेको शब्द शब्द नै हैन , यो शब्द त अस्तित्व मै छैन क्यार म त जे पायो तेहि सम्झँदैछु जस्तो हुन्छ । पछिल्लोपटक मलाई 'बाँको' शब्द संग त्यस्तो भयो । लेख्दै जाँदा 'बाँको' लेखें तर लेखिसक्ने बित्तिकै यो 'बाँको' शब्द हो र गाँठे , म जे पयो तेहि लेख्दै त छैन जस्तो भयो । एक्लै थिएं , सोध्नलाई कोहि छैन , के गरुँ गरुँ ? 'बाँको' शब्द अस्तित्वमा छ कि छैन भन्ने कुरामा नि यकिन हुन सकिनँ । शब्दकोश छैन आफुसंग । अनलाईनमा समकालिन नेपाली शब्दकोशमा खोजिहेरेँ त्याँहा छैन रे संपादक मंडलमा पठाईयो भन्ने संदेश पाएँ । झन छैन क्यार यो शब्द भन्ने लाग्यो । आँखिर आमालाई फोन गरेर सोधेँ , ' आमा बाँको भनेको के हो ? '

' किन के गर्न आँटिस् बाँको को ? के छ कसो छ सोध्नु त हैन २ महिनामा एकपल्ट फोन गर्छस् त्यै पनि बाँको पो सोध्छस् ? ' आमाको जवाफ ।

भयो अब ? आफुलाई कत्रो चिन्ता छ शब्द पागल भएर । तै पनि आमालाई सम्झाएँ , ' तपाईंलाई विर्सेर हो त फोन नगरेको ? फोन गर्नै विर्षिन्छु त के गर्नु ? नरिसाउनु न , तपाईंलाई जति आई लभ यु अरु कस्लाई छ र ? ' सम्झाईबुझाई गरेपछि आमाले बाँको भनेको जंगली तरुल जस्तै हो , खाँदा कोक्याउँछ , मरिन्छ पनि भन्छन भनिदिनु भयो र शान्त भएँ । कम से कम बाँको भन्ने हो त रहेछ । मैले बाँको कोक्याउँने प्रसंगमै लेख्न खोज्दैथिएं , लेख्दैछु भनुँ न त्यसैले बाँकोको बारेमा थाहा हुनेले बताईदिनुभयो भने अझै ढुक्क हुन्छु है । हुनत जगजित सिँह ले ' मुझको यकिँ है सच केहेती थि जो भि अँमि केहेती थि ' भनेर गाए झैं पढालिखा नभए पनि आमाले मलाई ठुलो सहयोग गर्नुहुन्छ यस्तो कुरामा ।

अब बिग्रिँदाको कुरामा फर्कौं । मैले बिग्रिँदाको भनेर कुरा बिग्रिँदाको हैन म बिग्रिँदाको कुरा गर्न खोजेको । यो बिग्रिँदाको कुरा भने नि कुरा बिग्रिँदाको भने नि उस्तै हो जस्तो लाग्छ एकैछिन र एकैछिनमा त्याँहा फरक छ जस्तो पनि लाग्छ । जे होस तपाईंलाई सुनाउँदै गरेको कुरालाई चार सौ विस उत्सव शिर्षक दिएको छु र अहिले चैं त्यसको भुमिकामा मात्र छु । हामी ४२० लाई कसरी बुझ्छौं त्यो त मैले भनिरहनु नपर्ला र पनि भनुँ है । कोही मननपरेको मान्छे अलि बाठो भयो भने ए त्यो त कम्ति को छ ? चार सौ विस छ भनिदिन्छौ । चरित्रले बदनामी भएकालाई चार सौ विस भन्ने चलन छ हाम्रोमा तर यता भने चार सौ विसलाई एक प्रकारको उत्सव मानिंदो रहेछ । खास गरेर यहाँका युवाहरु माझ त्यसो त बुढाखाडा पनि के छाड्थे यस्तो उत्सव मनाउन । ' के निहुँ पाउँ कनिका बुक्याउँ' भनेझैं हुँदोरहेछ यो चार सौ विस यहाँका मान्छेलाई । अमेरिकामा ४२० थाहा पाउनेले अनुमान लाईसक्नुभयो होला ए यो बदमाशले बदमाशी गरेर यहाँ के के गरेँ भनेझैं फुर्ती देखाउँदै रहेछ भनेर थाहा नहुनेलाई भनिहालुँ न । यो चार सौ विसलाई यहाँकाहरु फोर ट्वाण्टी भन्छन । अप्रिल महिनाको २० तारिख का दिन । संयोगले गएको अप्रिल २० तारिख मेरो छुट्टि थियो । अनियमित हुने साप्ताहिक बिदा अप्रिल विसकै दिन परेको हुनाले त्यो दिनलाई म बिग्रिएको थिएँ , त्यसो त म सप्रिएकै कहाँ छु र ? बिग्रिएकै माथी थप एकदिन बिग्रिएको यौटा कथा छ म संग चार सौ विस उत्सव र त्यो कथा तपाईंलाई म अहिले सुनाउँदिन। धाराबाहिक बनाउन खोजेको पनि हैन , अलिकति अहिले नै सबै लेख्ने मूड नभएर हो भने अलिकति सबै एकै ठाउँमा लेख्दा पोष्ट लामो हुने भएर हो । जे होस चार सौ विस मा म चार सौं विस भएको कुरा सुनाउन चैं पक्कै सुनाउंछु ।