कामरुप कामक्षदेवी : एक परिचय ।

भारतको आसाम राज्यको गुवाहटी स्थित प्रसिद्द कामक्ष मन्दिर निलाञ्चल पर्बतमा अवस्थित छ । सहरदेखि झण्डै ८ किलोमिटर टाढा रहेको यो मन्दिर माता सतीदेवीको अँगभाग योनीबाट उत्पती भएको हो । यस्लाई दुर्गाको १००८ शक्तीपिठहरु मध्धेको एक मानिन्छ ।

(फोटोहरु सबै वेभदुनिया डट कमको फोटो ग्यालरीबाट लिएको हो ।)

गुफाभित्र रहेको यो मन्दिरमा देवीको मुर्तिभने छैन । गुफाको भित्तामा भित्तिचित्रको शैलिमा मण्डलाकार चित्र अंकित छ । उक्त चित्रमा मानिएको योनिभागबाट पानीको थोपा झरिरहने गर्छ । हरेक महिनाको ३ दिन बन्द रहने यस मन्दिरमा बन्द रहेको ३ दिनलाई रजस्वला भएको मानिन्छ र आसामका स्थानिय किसानहरु उक्त अवधीमा बालिनाली लगाउने काम गर्दैनन। उनिहरुको बिश्वास अनुसार उक्त समयमा लगाएको बालिनालीबाट राम्रो उत्पादन हुदैन । चौथोदिन मन्दिर खोल्दा धुमधामले उत्सब मनाईन्छ जस्लाई अंबुवकी अर्थात अमीती भनिन्छ ।

श्री स्वस्थानी माहात्म्य कथामा उल्लेख भए अनुसार राजा दक्षप्रजापतीले आफ्नो घरमा आयोजना गरेको भब्य महायज्ञमा ३३ कोटी देवीदेवताहरुलाई निमन्त्रणा गरेका थिए तर आफ्नी छोरी सतीदेवी र ज्वाँई शिबलाई निमन्त्रणा गरेका थिएनन । यो कुरा जब नारदमुनीले थाहा पाए तब तत्काल कैलाश पर्बत पुगेर मनोरञ्जनको लागी जुवा खेलीरहेका शिब सतीदेवी समक्ष जानकारी गराए । नारदको मुखबाट यस्तो खबर सुनेकि सतीदेवीले हामीलाई डाक्न भुलेका होलान तर हमि जाउँ न भन्दै शिवसामु बिन्ती गरिन । शिवले छोडिदेउ तिमी नरुचाएकि छोरी म मननपरेको ज्वाँई हामी किन जाने? आउ बरु जुवा खेलौं भनेर सम्झाउने कोसिस गरे तर सतीदेवीको हठ अगाडी केहि शिप नलागेर नारदमुनी सँग गएर आउ न त म जान्न भन्दै सतीदेवीलाई जाने अनुमती दिए र आफु भाँग धतुरोको नशामा लठ्ठीएर बसे । नारद सँग माईती पुगेकि सतीदेवीलाई देखेर उन्का पिता दक्षप्रजापतीले तिमि आईछौ ठिकैभयो , तिमिलाई बोलाउदा तिम्रो त्यो बौलाहा लोग्ने पनि तिम्रो पछी लागेर आउछ भनेर नबोलाएको हो भन्दै भगवान शिवको अपमान गर्न थाले । सारा दुनियाँसामु आफ्नो स्वामीको अपमान सहन नसकेर सतीदेवीले त्यसैबेला यज्ञकुण्डमा फालहालेर देहत्याग गरीन तर शिवको डरले गर्दा अग्नीले उन्को शरीर जलाउन सकेनन ।

जसै शिवले आफ्नी प्राणप्यारीले देहत्याग गरेको थाहापाए दक्षको यज्ञमा आएर दक्षको शिर छेदन गरीदिए तर दक्षकी स्त्री बिरणीले आफ्नो श्रीमान पशुभएर त्यस्तो कार्य गरेको भनेर माफी माग्दै उन्को प्राणदानको भिख मागिन । शिवले पनि बिरणीको बिलाप देखेर दक्षको शरीरमा यज्ञमा बलिचढाएको बोकाको टाउको जोडिदिएर बिउंझाईदिए अनि प्राणहिन आफ्नी पत्नि सतीदेवीलाई बोकेर बौलाहा झैं सन्सार घुम्न थाले । यसरी घुम्दै जाँदा सतीदेवीको शरीरको अँगहरु गलेर झर्दै गयो र शक्तीपिठहरुको उत्पतीहुंदै गयो । यसैक्रममा निलाञ्चल पर्बतमा सतीदेवीको योनि झरेको र कामरुप कामक्ष देवीको उत्पती भएको बिश्वास गरिन्छ ।