Tuesday, January 12, 2010

गफ : कनेक्सनहरु केलाउँदा

केहि समय अगाडी मैले दौंतरीमा यौटा लेख पढेको थिएँ, सगरमाथा, माउण्ट एभरेष्ट कि नौबन्धन शिर्षकमा । ज्योतिर्गमय : A movement toward east ब्लगका ब्लगर, जस्लाई म आध्यात्मका यूवा चिन्तक भनेर चिन्ने गर्दछु, निर्मलमणि अधिकारी -आयोदधौम्यले लेख्नुभएको उक्त लेख वहाँकै ब्लगमा पनि पढ्न सकिन्छ । लेख सगरमाथाको पौराणिक नाम के थियो र कसरी राखिएको थियो भन्ने जानकारी गराउँदै हामीले सगरमाथाको आफ्नै नाम प्रयोगमा ल्याउनु पर्ने तथा विदेशीहरुले राखिदिएको नाम त्याग्नुपर्ने आसयमा लम्किएको छ । म आफु वर्षौं देखि बिदेशमा भासिएको ब्याक्ति भएकोले राष्ट्रवादका नारा उचाल्दै हो सगरमाथाको नाम नौबन्धन नै हुनुपर्छ भन्ने पैरवी गर्न चाहन्न । अर्कोतिर हामीसँग 'सगरमाथा' नाम नै आफ्नो भाषामा उपयुक्त र प्रचलित छँदैछ । यसको पौराणिक नाम नौबन्धन हो भनेर उल्लेख गरिनु अर्थात पौराणिक नाम नौबन्धन हो भनेर प्रचारमा ल्याईनु सम्म अर्को कुरा हो । ईतिहासविदहरु तथा सम्बन्धित निकायको ध्यान त्यता जावोस् र सगरमाथाको पौराणिक नाम नौबन्धन हो भन्ने आधिकारिक अभिलेख बनोस् । त्यतिको निम्ती मेरो पनि कामना रहनेछ ।

लेखको आसय जता भएपनि लेख पढिरहंदा मेरो ध्यान भने सगरमाथाको नाम नौबन्धन रहन जानु पछाडीको कथाले तान्यो । यसबारेमा पहिले कुनै जानकारी थिएन मसँग कि महाभारतको वन पर्व अन्तर्गत आउने मत्स्यावतारको कथा अनुसार माछोको वचन सुनेर हिमालको चुचुरोमा नाउ बाँधियो र सगरमाथा, उ बेला व्योमकूट पर्वत पनि भनिन्थ्यो, को नाम नौबन्धन रहन गयो । महाभारतको कथामा आफुले थाहा नपाएको कुरा भएकोले मैले निर्मलमणिजीलाई ईमेल मार्फत यसबारेमा सोधेको थिएँ कि किन हिमालको चुचुरोमा नाउँ बाँध्नु भनियो ? मलाई 'के त्यसबेला पृथ्वीमा महाप्रलय हुने सम्भावना भएर त्यसो भनिएको थियो होला' भन्ने कुरा जान्नु थियो । निर्मलजीले मलाई यसबारेमा जान्न पहिले मदनमणि दिक्षित ज्यूको 'त्यो यूग' भन्ने पुस्तक पढ्न अनि यसबारेमा वहस गर्न सल्लाह दिनुभयो । यतिखेर मैले भनेजस्तै सजिलो गरेर दिक्षित ज्यूको किताब फेला पार्न सक्दिंन बरु नेपाल गएको बेला पढ्ने किताबहरुको लिष्टमा 'त्यो यूग'लाई पनि राखेको छु । हार्दिक धन्यवाद निर्मलमणिजीलाई यौटा पुस्तक पढ्ने सल्लाह दिनुभएकोमा ।

लेखमा हिमालको चुचुरोमा नाउ बाँधियो भन्ने कुरा पढिरहँदा म मा किन हिमालमा नाउ बाँध्नु भनियो भन्ने कुराको स्वभाविक जिज्ञासा उठेको थियो । जवाफ खोज्न आफुसँग सामाग्रीहरु नभएपछि मैले स्वभाविक जवाफ निकालें कि निश्चय नै मत्स्यावतारको त्यो समयमा पृथ्वीमा महाप्रलय हुने सम्भावना थियो होला र त्यो प्रलय पृथ्वी पानीमा डुबेर हुने सम्भावना थियो होला । आँखिर तीन खण्ड पानी र एक खण्ड मात्र जमिन भएको यो पृथ्वी पानीले डुब्न नसक्ने भन्ने पनि त छैन र प्रलय कालमा डुब्नुको अर्थ डुबि नै रहनु भन्ने पनि त हुँदैन । एकपटक डुबेर फेरि निस्किए पनि डुबिसक्दा प्रलयमा हुने विनाश त भैसकेको हुन्छ । त्यसैले नै त्यस किसिमको सम्भावित महाप्रलयबाट हुनजाने श्रृष्टीको विनाशबाट मान्छे लगायतका प्राणीहरुलाई बचाउन सकिने एकमात्र साधन नाउ हुनसक्ने हुनाले नाउ बाँध्नु भनियो होला । नत्रभने समुद्र, नदि, ताल, तलैया, खोला ईत्यादिमा मात्र प्रयोगमा आउने नाउलाई हिमालको चुचुरोमा लगेर बाँध्नु वा बनाउनु किन भनिन्थ्यो होला र ?

मलाई अचम्म लागेको कुरा - यहि कुराको कनेक्सन केहि समय अगाडी बजारमा आएको अंग्रेजी चलचित्र २०१२ सँग पनि छ । त्यसमा पनि सन २०१२ मा हुने भनिएको प्रलय पछिको विनाशबाट श्रृष्टीलाई सुचारु राख्नको लागी ठुला ठुला तिनवटा 'आर्क'हरु बनाईएको देखाईएको छ । के महाभारतको कथामा हिमालको चुचुरोमा नाउ बाँध्नु भनिनु र आजको समयमा बनाईने अंग्रेजी चलचित्रमा 'आर्क' बनाईएको देखाईनुमा कुनै कनेक्सन छैन होला त ? वा यो संयोग नै मात्र हो त ? 'नाउ' र 'आर्क' दुबै उस्तै कुराहरु हुन । समय अनुशार यसको सक्षमतामा फरक हुनु अर्कै कुरा । अझ त्यसमाथी पौराणिक कालमा नाउलाई हिमालको चुचुरोमा लगेर बाँध्नु भनिनु बाँधिनु, त्यो हिमाल सगरमाथा हुनु र आधुनिक समयको चलचित्रमा बनाईएको अत्याधुनिक 'आर्क' पनि त्यहि हिमालय पर्वततिरै (चाईनामा) बनाईएको देखाईनुमा पनि कुनै कनेक्सन छैन होला ? संयोग नै मात्र होला ?

मैले केहि साथीहरुसँग यसबारेमा कुरा गरेको थिएँ । किन त्यो चलचित्रमा बनाईएको 'आर्क'हरु हिमालय पर्वतमालातिरै बनाईयो भनेर । केहिले 'चाईनामा भएको ब्यापक जनशक्तिको कारणले त्याँहा बनाईएको हो' भने त केहिले 'ह्या... फिल्ममा भएको यस्तो वाहियात कुराहरुको पछि लाग्ने काम छैन' भने । तर मलाई भने वाहियात नै सहि ठुलै खुल्दुली उठिरहयो यो विषयमा ।


मलाई २०१२ चलचित्रमा हिमालय पर्वतमाला क्षेत्रतिरै आर्क बनाईनु चाईनाको अपार जनशक्तिकै कारणले हो भन्ने लागेन । किनभने पृथ्वीकै विनाश हुन गैरहेको बेलामा त्यसबाट बच्नलाई संसारभरका एलिटहरुले मिलेर बनाउन लागेको उक्त आर्कहरु अरु कुनै सुरक्षित स्थानमा बनाउँदा पनि हुन्थ्यो भने चाईनाको त के जहाँसुकैको पनि दक्ष र प्रयाप्त जनशक्ति लानलाई समस्या हुने कुरै थिएन । पक्कै पनि हिमालय क्षेत्र नै महाप्रलयको बेला बच्न सकिने उपयुक्त स्थान छानिएको हुनुपर्छ । त्यसमा पनि दुई कारणहरु हुन सक्छन् - पहिलो कारण संसारमा भएजति पर्वतमालाहरु मध्ये सबै भन्दा कम ज्वालामुखिको केन्द्रहरु रहेको पर्वतमाला हिमालय पर्वतमाला हो र दोश्रो पृथ्वीमा भएका सात महाद्विपहरु मध्ये सबै भन्दा ठुलो महाद्विप एसिया हो र हिमालय पर्वतमाला यसैमा पर्छ । यि दुई कारणहरु हुन सक्छन् उक्त चलचित्रमा 'आर्क'हरु हिमालय पर्वतमाला क्षेत्रमा बनाईएको देखाईनु ।

थप कुरा के पनि छ भने हामी(पूर्विय दर्शन मान्ने)ले हिमालय क्षेत्रलाई देव भूमी, तपोभूमी मान्ने गर्छौं । त्यसै त हिमालय क्षेत्रलाई देव भूमी भनिएको पक्कै होईन होला । केहि त रहस्य पक्कै नै छ होला यसको पछाडी जस्लाई हामीले पत्ता लगाएर प्रमाणित गर्न नसकेका हौंला । अझ अर्को कुरा श्रृष्टीको स्थिती कायम रहन हिमालहरुको भूमिका सबैभन्दा ज्यादा हुन्छ भन्ने त मानिएकै छ । त्यसैले ग्लोवल वार्मिङको कुराले, हिमालमा हिउँ नहुनुको कुराले र ठुला ठुला ग्लेसियरहरु पग्लँदै गएको कुराले हामी चिन्तित छौं ।

श्रृष्टी, स्थिती र संहारको अवस्थालाई हाम्रो पौराणिक ग्रन्थहरुले तीन अलग अलग देवताहरुले प्रतिनिधित्व गर्ने भनिएको छ । जस्तै कि श्रृष्टीकर्ता ब्रह्मा, स्थितीकर्ता विष्णु र संहारकर्ता रुद्र(महेश्वर/शिव) मानिन्छन् । यि तीन एलिट देवताहरु मध्ये ब्रह्मा आकाशमा बस्छन् क्यार , विष्णु समुद्रमा बस्छन् भने संहारकर्ता रुद्र त्यहि हिमालय पर्वतमाला अन्तर्गतको कैलाश पर्वतमा बस्छन् । कतै हिमालको चुचुरोमा नाउ बाँध्नु भनिएको कुरा र हिमालय क्षेत्रमा 'आर्क' बनाईएको कुरा साँकेतिक रुपमा उनै संहारकर्ता रुद्रको शरणमा गएको त हैन ?

यि कुराहरु खासगरी महाभारतको कथामा भनिएको हिमालको चुचुरोमा नाउ बाँधिएको कुरा र अंग्रेजी चलचित्र २०१२ मा हिमालय पर्वतमाला क्षेत्रमा आर्क बनाईएको कुरामा कुनै पनि कनेक्सन छैन होला, यो संयोग नै मात्र होला तर पनि मलाई केहि न केहि कनेक्सन छ कि त ? भन्ने लागीरहन्छ अझै त्यसैले यो वाहियात गफ तपाईंहरुलाई सुनाउन ब्लगमा लिएर आएको हुँ कि पृथ्वीमा महाप्रलयको घडी यदि कुनैदिन आएछ भने पक्कै हामीले देव भूमी भन्ने गरेको हिमालय पर्वतमाला क्षेत्र नै श्रृष्टीलाई पुन सुचारु राख्नको लागी मान्छे लगायतका जीवहरु बचाउन सकिने पवित्र स्थल हुन सक्छ । अस्तु!

2 comments:

डीआर न्यौपाने'सूर्य' said...

मिठो जिज्ञासा स्वरुप ब्लगमा विचार मन्थन गर्नु भएकोमा धन्यबाद दीपक जी ! तर कुरामा जुरो त हुन्छ नै । तपाइले भने जस्तै कुराहरु मेरो मनमा पनि खेलेकै हुन 2012 हेरेपछि । खै के भनू पहिले पनि यस्ता कुराहरु बेलामौकामा आउने नै गरेका हुन् वास्तविक कुराको लागी समयकै प्रतीक्षा गर्नु बाहेक कुनै अडकल गर्न सकिन हो मैले त ।

Unknown said...

हैन सूर्यजी चलचित्रको कुरा त पुरानो भैसकेको हो मलाई पनि खाली हिमालमा नाउ बाँधियो भन्ने कुरा पढ्दा सम्झनामा उठेको कुरामात्र हो यो, के छ कि त रहस्य? भनेर ।