दशैंको कुरा

'दशैं पनि आइहाल्यो है ?' फोनमा कुरा गर्दा एउटा भाइले भन्यो ।

'अँ त दशैं गै हाल्यो ।' मैले भनें ।

'गै हाल्यो ? के भन्नुहुन्छ ? आएकै छैन ।' उ जिल खायो ।

'ल, अहिले आइहाल्यो भन्दैथियौ । अहिले आएकै छैन भन्न थाल्यौ । तिमी ठिक त छौ ?' म उसलाई जिस्क्याउन लागेँ ।

'होइन दशैं आउन लागेको छ नि त । त्यसैले भनेको...' उ स्पस्ट पार्न खोज्दैथियो ।

'त्यसो भए आउन लागेको छ अथवा आउन लाग्यो भनन त । आइहाल्यो भन्छौ ।' मैले खेदें उसलाई ।

'अनि आउन लागेकोलाई आइहाल्यो त भनिन्छ नि । मैले गल्ति गरें र ? बरु तपाईं पो आइनसकेकोलाई गै हाल्यो भन्नुहुँदैछ । तपाईं गलत हुनुहुन्छ बरु । '

'तिमीले गल्ति गर्यौ त कहाँ भनेको छु र मैले ? गलत मै छु होला तर...' सम्झाउन खोज्दैथिएँ म उसलाई ।

'अनि के त ? आउनै नपाएको दशैं कसरी गै हाल्यो ?' दिक्क लागेछ क्यार उसलाई उ झम्टियो म माथी ।

'दशैंको कस्तो हिसाब छ हँ तिम्रो ? दशैं त सकिन लागिसक्यो नि । केटाकेटीले झैं टिका लगाउने दिनलाई मात्र दशैं त भन्दैनौ होला तिमी ।' म उसैगरी पछि लागेँ उसको ।

'मैले त टिकाकै दिनलाई भनेको । त्यै दिन त यसो रमाईलो गरिन्छ । छुट्टि हुन्छ । अरु दिनको त के कुरा ?' ईमान्दारी देखायो उसले ।

'त्यसो भए टिका भनन त ।' मैले नै बेईमान बन्ने निधो गरें, रमाईलो जो गर्नुथियो उसँग, 'दशैंको बिचमा घरि दशैं आइहाल्यो भन्छौ, घरि आउन लागेको छ भन्छौ । मलाई अलमल्ल पार्यौ नि त ।'

'ल ल, टिका नि त टिका । टिका आइहाल्यो , भयो अब ? तपाईंकै कुरा माथी ।' उ दिग्दारियो ।

'मैले मेरो कुरा माथी तिम्रो कुरा तल भन्न खोजेको पनि हैन ।' म हाँस्न थालिसकेको थिएँ , 'मैले त खाली दशैं गैहाल्यो मात्र भनेको । तिमि नै त हो घरी आइहाल्यो भन्ने , घरी आएकै छैन भन्ने ।'

'ल दाइ ल , जे सुकै होस् । तपाईंलाई दशैंको शुभकामना ! पछि कुरा गरुँला ।' उ पन्छिन चाह्यो ।

'आइहाल्यो दशैंको कि गैहाल्यो दशैंको शुभकामना हो ?' मैले अल्झाउन चाहेँ ।

'भयो बाबा भयो । कान समातें मैले । आइहाल्योको भन्नुस् कि गैहाल्योको भन्नुस् । दशैंको हो शुभकामना । मैले फोन राखेँ ।' भाइले भन्यो ।

फेरी हासेँ म, 'तिमीलाई पनि शुभकामना दशैंको ।' मैले चाहेर किन अल्झिन्थ्यो उ, मैले भनिसक्न नभ्याउंदै उसले फोन राख्यो । म आफ्नै तालमा मुस्कुराउँदै उ झिँजिएको कल्पना गर्न थालेँ । उसले भन्यो होला, 'पागल भएछ यो दाइ त । के दिनमा फोन गरेछु ।' मलाई भने रमाईलो लागिरहयो । निक्कैबेर मुस्कुराईरहेँ म ।

त्यसो त म उसँग जिस्किरहेको मात्र थिएँ तरपनि सोचें - 'दशैंको माझबाट दशैं गैहाल्यो भन्दा चैं गल्ति हुने रे दशैं आइहाल्यो भन्दा चैं नहुने रे ! किन होला ?' दशैंलाई अस्तिनै घटस्थापनाका दिनदेखि पछि टिका जाने पूर्णिमासम्म मान्ने हो भने यतिबेला भन्दा दशैं आएको छ भन्नुपर्ने । आइहाल्यो भनेर आउन लागेको अवस्थालाई भन्ने गरिन्छ र त्यही अवस्था जानलागेको पनि त हुन्छ तर गैहाल्यो चैं भन्न नमिल्ने रे । दशमीका दिनमा टिका टाँसीसकेपछि चैं दशैं गैहाल्यो भन्न थालिन्छ मानौं टिका टाँस्न मात्रै आएको थियो दशैं । दशैंको माझबाट दशैं आइहाल्यो, त्यो पनि आउन लागेको अवस्थालाई मानेर, भनिन्छ - कति अप्ठ्यारो ? तर कति सजिलै बुझ्दा रहेछौं हामी ।

खासमा यतिबेला दशैं आएको छ नै भन्नुपर्ने (जस्तो लाग्यो मलाई) अथवा आइहाल्यो भनिनु आउन लागेको अवस्थालाई नभएर आएर नसकिइसकेको अवस्थालाई जनाउन भनिनु पर्ने । अझ 'दशैं पनि आईगयो है' समेत भनिन्छ त्यो पनि आउन लागेको अवस्थालाई नै बुझाउने गरेर । आइगयो चैं अझ आएर गै सकेको अवस्थालाई भनिनुपर्ने । केहिबेर म आफैं रन्थनिएँ । यि सामान्य कुराहरु हामी सजिलै बुझ्छौं । भनिएको कुरा सहि छ कि गलत छ तिर हामी ध्यान दिंदैनौं । लाग्यो - 'यहि नै रहेछ हाम्रो जिउने कला । एक अर्कालाई बुझ्ने र स्विकार्ने कला जहाँ धेरै असंगतीहरुलाई बेवास्ता गरेरै हामी जीवनको सौंदर्य अंगालीरहेका हुँदारहेछौं ।'

जे होस् - यो माथापच्ची बिसाउँदै तपाईंहरु सबैलाई बडा दशैंको हार्दिक मंगलमय शुभकामना !